Chân dung Tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ George Washington và đương kim Tổng thống Donald Trump

Tổng thống đầu tiên, một trong 4 Vị Cha lập quốc của Hoa Kỳ, George Washington khi hết nhiệm kỳ mà không tái ứng cử vào năm 1797 đã làm nên một sự kiện mà theo Politico đánh giá là “điều người dân lúc đó không hề mong đợi, bởi hầu hết họ đều muốn ông làm tổng thống trọn đời, nếu có thể”.

Bức thư chia tay được đăng trên tờ Daily American Advertising của Philadelphia đã trở thành một trong những văn kiện lịch sử quan trọng nhất của Hoa Kỳ. Một kiệt tác mà theo Henry Cabot Lodge viết là: “Không người nào để lại được lời di chúc chính trị đáng kính nể hơn” (No men ever left a nobler political testament).

Điểm qua những điểm nổi bật nhất trong bức thư, có thể thấy đương kim Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã đang thực hành theo những chỉ dẫn mà người dân nước này hết mức trân quý và tin tưởng của Washington.

Nước Mỹ trên hết

Để phát huy sức mạnh của Liên bang (Hoa Kỳ), Washington kêu gọi người dân đặt cái tên “người Mỹ” hay dân tộc lên trên danh tính của họ với tư cách là thành viên của một liên bang và tập trung nỗ lực, tình cảm của họ vào đất nước trên tất cả các lợi ích địa phương khác.

“Tên ‘người Mỹ’, thuộc về các bạn, trong năng lực quốc gia của các bạn, phải luôn nâng cao niềm hãnh diện chính đáng của lòng yêu nước, hơn bất kì danh xưng nào phát xuất từ các phân biệt địa phương”. George Washington, Farewell Address, 1796.

Washingon cũng cảnh báo về sự nguy hiểm của của việc chia phe cánh, đảng phái chính trị đối với đất nước. Ông cho rằng việc mọi người tổ chức và hoạt động trong các đảng chính trị là điều tự nhiên, nhưng ông cũng lập luận rằng mọi chính phủ đều công nhận các đảng chính trị là kẻ thù và đã tìm cách đàn áp họ vì xu hướng tìm kiếm quyền lực nhiều hơn các nhóm khác và để trả thù đối thủ chính trị. Ông cảm thấy rằng những bất đồng giữa các đảng chính trị làm suy yếu chính phủ (Elkins, Stanley; McKitrick, Eric (1995), Thời đại của chủ nghĩa liên bang: Cộng hòa Mỹ sớm, 1788-1800, Nhà xuất bản Đại học Oxford).

Ngọn núi tưởng niệm quốc gia Mount Rushmore ở Nam Dakota, Hoa Kỳ có các tác phẩm điêu khắc của 4 cựu tổng thống Hoa Kỳ (4 Vị Cha lập quốc) George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt và Abraham Lincoln.

Theo lời dặn về trách nhiệm với đất nước, dân tộc và việc tránh đặt nặng phục vụ đảng phái hơn phục vụ tổ quốc, những gì ông Trump làm khá tương đồng với mong mỏi của Vị Cha lập quốc đầu tiên của Hoa Kỳ.

Từ lý do bước ra tranh cử tổng thống cho đến tất cả những nỗ lực trong cả nhiệm kỳ của ông Trump, đều xoay quanh những tuyên bố nhất quán của ông: Nước Mỹ trên hết và làm nước Mỹ vĩ đại trở lại.

Theo Western Journal, ông Sebastian Gorka, nhà phân tích quân sự và tình báo, cựu trợ lý của Tổng thống Trump tại Nhà Trắng và cộng tác viên của Fox News, chia sẻ tại Hội nghị Values Voter ngày 22/9/2018 tại thủ đô Washington rằng:

“Ông ấy chỉ muốn hai thứ cho tất cả người dân Hoa Kỳ. Ông muốn tất cả các bạn được an toàn, và ông muốn gia đình các bạn được phát triển thịnh vượng”. Ông Gorka khẳng định: “Ông ấy muốn điều đó cho tất cả người Mỹ, cho dù bạn có bỏ phiếu cho ông ấy hay không”.

Khi còn là một doanh nhân thành đạt, ông Trump từng nói về ý định tranh cử tổng thống nếu các chính trị gia không làm gì để vực nước Mỹ dậy. Và giờ đây khi đã trở thành đương kim tổng thống, ông cũng nhắc lại lý do mình hy sinh rất nhiều tiền bạc và thời gian, công sức cho công việc này. Đó là vì nhân dân và nước Mỹ, vì các chính khách đã không làm tròn vai trò của mình.

Trong diễn văn nhậm chức của mình, ông nói: “Từ lúc này, chỉ có Hoa Kỳ trên hết. Mọi quyết định về thương mại, thuế, di dân, ngoại giao, sẽ có để làm lợi cho người lao động và gia đình Mỹ… Tôi sẽ chiến đấu cho các bạn bằng mọi hơi thở, sẽ không bao giờ làm bạn thất vọng. Hoa Kỳ sẽ bắt đầu chiến thắng, như chưa từng… Tại Mỹ, chúng ta hiểu một quốc gia chỉ sống khi nỗ lực. Chúng ta sẽ không còn chấp nhận các chính khách chỉ nói mà không làm, lúc nào cũng than vãn mà chả làm gì”.

Trong một dòng tweet ngày 29/4 vừa qua, ông nói: “Truyền thông tin giả đang ủng hộ mạnh mẽ Joe (Biden) ‘ngủ gật’. Điều buồn cười là, tôi trở thành tổng thống vì Biden và Obama. Họ không làm nhiệm vụ của họ và hiện giờ quý vị có Trump, người hoàn thành các công việc (của Tổng thống)”.

Ông ra làm tổng thống là để cùng người dân Mỹ “làm nước Mỹ vĩ đại trở lại”. Ông phục vụ nước Mỹ chứ không phục vụ đảng Cộng hòa, nên Donald Trump cảm thấy rất khó chấp nhận được việc đảng Dân chủ luôn tìm cách cản trở công việc ông đang làm để phụng sự nước Mỹ.

Ông đã mô tả vụ luận tội của đảng Dân chủ đối với tổng thống là “cuộc thập tự chinh đảng phái” trong bức thư gửi Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi. New York Times đăng lại những gì được viết trong thư: “Các người đã can thiệp vào cuộc bầu cử ở Mỹ. Các người đã lật đổ nước Mỹ dân chủ. Các người cản trở công lý. Các người mang lại nỗi đau và sự thống khổ cho đảng Cộng hòa của chúng tôi vì lợi ích cá nhân, chính trị và lợi ích đảng phái ích kỷ của riêng mình”.

Không chỉ thể hiện ý chí nước Mỹ trên hết qua các quyết sách và đối nội trong nước, ông Trump đã thực hiện những bước đi ngoại giao bất ngờ khiến các nước khác cũng phải sững sờ.

Ngay sau khi nhậm chức, ông Trump đã bắt đầu chiến tranh thương mại với một loạt quốc gia từ đối thủ cho tới các đồng minh. Hoa Kỳ cũng đã rút ra khỏi một loạt thỏa thuận song phương cũng như đa phương quốc tế, như thỏa thuận hạt nhân với Iran hay hiệp định về biến đổi khí hậu Paris, hiệp định TPP. Tổng thống cũng lên án OPEC đã “cướp bóc” phần còn lại của thế giới, lên án WHO vì không làm tròn nhiệm vụ và rút tài trợ cho tổ chức này.

Những hành động này của ông Trump không phải thể hiện một thái độ vô trách nhiệm với các tổ chức quốc tế và liên minh, mà theo ông là để bảo vệ quyền lợi của nước Mỹ, khi các quốc gia khác đã lợi dụng Mỹ quá nhiều. “Chúng tôi sẽ không bao giờ hy sinh chủ quyền của Mỹ cho một bộ máy quan liêu toàn cầu. Nước Mỹ chỉ chịu sự quản lý của người Mỹ. Chúng tôi bác bỏ tư tưởng toàn cầu hóa. Chúng tôi tin theo học thuyết về chủ nghĩa yêu nước”, ông phát biểu tại Kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tháng 9/2018.

Điều này hoàn toàn không vi phạm những lời dặn của Washington: “Chống lại những mưu chước xảo quyệt của ảnh hưởng nước ngoài (tôi trịnh trọng kêu gọi các bạn hãy tin tôi, hỡi đồng bào,) sự cảnh giác của một dân tộc tự do nên được liên tục đánh thức; vì lịch sử và kinh nghiệm chứng minh, rằng ảnh hưởng của nước ngoài là một trong những kẻ thù độc hại nhất của chính phủ Cộng hòa… Hãy để những cam kết này (với nước ngoài) được tôn trọng trong ý‎ nghĩa xác thực của chúng”, (George Washington, Farewell Address, 1796).

Tầm quan trọng của tôn giáo và đạo đức

Một trong những điều được nhắc đến nhiều nhất trong thư chia tay của Washington là tầm quan trọng của tôn giáo và đạo đức trong việc thúc đẩy hạnh phúc riêng tư cũng như sự thịnh vượng của quốc gia. Ông cho rằng các nguyên tắc tôn giáo thúc đẩy việc bảo vệ tài sản, danh tiếng và cuộc sống là nền tảng của công lý. Ông cảnh báo quốc dân đừng nên suy nghĩ rằng đạo đức của quốc gia có thể được duy trì mà không cần tôn giáo.

“Trong tất cả các khuynh hướng và thói quen dẫn đến sự thịnh vượng chính trị, tôn giáo và đạo đức là những hỗ trợ không thể thiếu… Chính trị gia đơn thuần, ngang hàng với người ngoan đạo, nên tôn trọng và trân trọng họ… Thực chất đức hạnh hay đạo đức là một mùa xuân cần thiết của chính phủ”. George Washington, Farewell Address, 1796.

George Washington cũng từng nói:

“Không có đạo đức, và sự chính trực thì những tài năng vượt trội nhất và những thành tựu rực rỡ nhất không bao giờ nhận được sự tôn trọng và lòng kính mến của nhóm người tinh anh nhất”.

“Hạnh phúc và bổn phận đạo đức là sự kết nối không thể tách rời”.

Đạo đức có được nhờ những câu thúc từ tôn giáo, bởi không có đức tin, không tin vào sự trừng phạt và cái nhìn dõi theo của thế lực siêu nhiên nào đó, con người sẽ không biết sợ. Sẽ chẳng còn gì níu giữ những ý định trục lợi bằng cách chà đạp lên lợi ích của người khác, của cộng đồng.

Ông Trump có thể nói là một trong những tổng thống Hoa Kỳ nhắc tới niềm tin vào Thiên Chúa nhiều nhất trong những lần diễn thuyết công khai trước quốc dân. Trong bài diễn văn nhậm chức của mình, ông nói “Chúng ta sẽ được bảo vệ nhờ những con người vĩ đại của quân đội, chấp pháp, và quan trọng nhất nhờ Thượng đế”. Vào ngày Độc Lập (4/7/2017), ông nói: “Ở Mỹ, chúng ta không tôn kính chính phủ, chúng ta tôn kính Chúa”.

Trong lễ Điểm tâm Cầu nguyện Quốc Gia (National Prayer Breakfast) lần thứ 66 tại Washington DC 8/2/2018, ông một lần nữa nhấn mạnh niềm tin tôn giáo của người dân Hoa Kỳ: “Mỗi năm, sự kiện này nhắc nhở chúng ta rằng đức tin là trung tâm của cuộc sống và nền tự do của Hoa Kỳ. Những người sáng lập quốc gia này đã nhắc đến Đấng Tạo Hóa bốn lần trong bản Tuyên ngôn Độc lập. Giấy bạc của chúng ta cũng khẳng định ‘Chúng tôi tin tưởng nơi Thiên Chúa’. Và chúng ta đặt tay lên tim mình khi đọc Lời Tuyên Thệ trung thành và tuyên bố chúng ta là ‘Một Dân tộc dưới quyền Thiên Chúa’”.

Tư tưởng của George Washington và Donald Trump tương đồng ở những phương diện này vì họ đều ý thức được vị trí và trách nhiệm của một người đứng đầu đất nước. Đó là làm tất cả để phụng sự người dân và quốc gia. Đó là vượt qua những cám dỗ, hiềm khích, guồng quay quyền lực và lợi ích để thực hiện bổn phận một cách bất vị kỷ nhất.

Thuần Dương